Η δημιουργία "ατομικού κουμπαρά" για κάθε νέο ασφαλισμένο μετά την 1η Ιανουαρίου του 2022 με στόχο την εξασφάλιση υψηλότερων επικουρικών συντάξεων για τη νέα γενιά, η λειτουργία κεφαλαιοποιητικού πυλώνα στην επικουρική ασφάλιση για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά ο υπαρκτός κίνδυνος της γήρανσης του πληθυσμού, και η διασφάλιση των υφιστάμενων επικουρικών και κύριων συντάξεων, είναι ορισμένοι από τους βασικούς άξονες της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, σύμφωνα με ενημερωτικό σημείωμα του γραφείου του Υφυπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, κ. Πάνου Τσακλόγλου.
Συγκεκριμένα η ασφαλιστική μεταρρύθμιση έχει τα εξής χαρακτηριστικά: στηρίζεται στη διαφοροποίηση του ασφαλιστικού κινδύνου (βασική αρχή των ασφαλίσεων), μειώνοντας έτσι την υπερβολική έκθεση του συστήματος στον "δηµογραφικό κίνδυνο", έχει δηµόσιο χαρακτήρα, προστατεύει τις υφιστάμενες συντάξεις – κύριες και επικουρικές – δημιουργεί αποταμιεύσεις, σηµαντικό τµήµα των οποίων θα διατεθεί για χρηµατοδότηση επενδύσεων στη χώρα µας, προωθεί τη διαφάνεια στη διαχείριση των πόρων των ασφαλισµένων και αποκαθιστά την εµπιστοσύνη στο σύστηµα κοινωνικής ασφάλισης, δημιουργώντας ισχυρά αντικίνητρα για την ανασφάλιστη και υποδηλωμένη εργασία.
Επίσης, με το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης εισάγεται μια ακόμα καινοτομία για το ασφαλιστικό μας σύστημα: ο νέος ασφαλισμένος ανά πάσα στιγμή, θα μπορεί να έχει πρόσβαση στα στοιχεία του "ατομικού του κουμπαρά" μέσα από την οθόνη του υπολογιστή του ή του κινητού του τηλεφώνου. Με την πλήρη ανάπτυξη του συστήματος θα βλέπει τις εισφορές, τις αποδόσεις και το σωρευμένο κεφάλαιό του όπως σήμερα μπορεί να ελέγξει την κίνηση του τραπεζικού του λογαριασμού.
Στο ενημερωτικό σημείωμα περιλαμβάνονται 12 ερωτήσεις και απαντήσεις που αφορούν σε βασικές θεματικές ενότητες της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης των επικουρικών συντάξεων.
1. Για ποιον λόγο γίνεται η μεταρρύθμιση;
· Για να περιοριστούν οι κίνδυνοι του ασφαλιστικού μας συστήματος που απορρέουν από τη δημογραφική γήρανση του πληθυσμού.
Σήμερα το σύνολο του ασφαλιστικού μας συστήματος – κύρια και επικουρική ασφάλιση – είναι εκτεθειμένο στη δημογραφική γήρανση καθώς είναι και οι δυο διανεμητικού χαρακτήρα. Με την προσθήκη κεφαλαιοποιητικού πυλώνα στην επικουρική ασφάλιση επιτυγχάνεται διασπορά ρίσκου και αντιμετωπίζεται μέρος του δημογραφικού ρίσκου.
· Για να εξασφαλιστούν υψηλότερες επικουρικές συντάξεις για τη νέα γενιά
Στο σημερινό σύστημα ολοένα και μικρότερος αριθμός εργαζομένων πληρώνει για τις συντάξεις ολοένα και περισσότερων συνταξιούχων, με αποτέλεσμα τη μείωση της αναλογίας της επικουρικής σύνταξης προς το μέσο μισθό. Στο νέο σύστημα οι επικουρικές συντάξεις θα καθορίζονται από τις αποδόσεις των επενδύσεων των εισφορών των ασφαλισμένων, οι οποίες – με βάση τη διεθνή εμπειρία – μακροχρονίως είναι πολύ υψηλότερες από τις αποδόσεις των διανεμητικών συστημάτων.
· Για να δοθεί ώθηση στην αναπτυξιακή διαδικασία της οικονομίας
Σημαντικό τμήμα των εισφορών των ασφαλισμένων του νέου συστήματος θα επενδύεται στην ελληνική οικονομία, με αποτέλεσμα, υψηλότερη ανάπτυξη, αύξηση της απασχόλησης και βελτίωση της παραγωγικότητας και των μισθών.
· Για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των νέων στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης
Πολλοί νέοι σήμερα θεωρούν ότι με το ισχύον σύστημα μπορεί να μην λάβουν επαρκή σύνταξη μετά το τέλος του εργασιακού τους βίου, γεγονός που δημιουργεί κίνητρα για ανασφάλιστη εργασία. Με τη δημιουργία ατομικών λογαριασμών και τη δημιουργία κουλτούρας διαφάνειας ανατρέπεται αυτή η τάση αλλά και τα κίνητρα για μαύρη-αδήλωτη εργασία.
2. Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του ελληνικού ασφαλιστικού συστήματος και πως αυτό διαφέρει από τα αντίστοιχα συστήματα των χωρών της ΕΕ;
Βασικό χαρακτηριστικό του υφιστάμενου ασφαλιστικού μας συστήματος είναι ότι το σύνολο των εισφορών (κύριας και επικουρικής ασφάλισης) των σημερινών εργαζομένων χρησιμοποιούνται για την πληρωμή των συντάξεων των σημερινών συνταξιούχων (σ.σ. διανεμητικό σύστημα), κάτι που αυξάνει την έκθεση στο ρίσκο της δημογραφικής γήρανσης.
Δημογραφική γήρανση καταγράφεται και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες (αλλά σε μικρότερη κλίμακα από όσο στην Ελλάδα). Σε αυτές στις χώρες η έκεθσεη στο δημογραφικό κίνδυνο αφορά μόνο την κύρια σύνταξη. Για την, κατ’ αντιστοιχία, δική τους συμπληρωματική σύνταξη, τα χρήματα από τις εισφορές των εργαζομένων αποταμιεύονται και επενδύονται, δημιουργώντας ένα αποθεματικό για τις δικές τους συντάξεις (σ.σ. κεφαλαιοποιητικό σύστημα), επιτυγχάνοντας διασπορά του ρίσκου.
Η Ελλάδα είναι σήμερα η δεύτερη πιο γερασμένη χώρα στην ΕΕ, μετά την Ιταλία. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Eurostat, μέχρι το 2030 θα περάσουμε στην πρώτη θέση. Αν διατηρήσουμε το σημερινό σύστημα συντάξεων κοινωνικής ασφάλισης (αποκλειστικά διανεμητικού χαρακτήρα), θα πρέπει ένας ολοένα και μικρότερος πληθυσμός εργαζομένων να πληρώνει για τις συντάξεις ολοένα και περισσότερων συνταξιούχων.
Η δημιουργία εθνικής αποταμίευσης μέσω ενός νέου συστήματος δημόσιας επικουρικής ασφάλισης, κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα εξασφαλίζει καλύτερα τις μελλοντικές συντάξεις από τις επιπτώσεις της δημογραφικής γήρανσης (δηλ. της γήρανσης του πληθυσμού και της αύξησης των συνταξιούχων ως προς τον αριθμό των εργαζομένων).
3. Ποιο είναι το βασικό χαρακτηριστικό του νέου συστήματος επικουρικής ασφάλισης;
Με το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης, οι εισφορές των νέων -αντί να χρησιμοποιούνται για την πληρωμή των συντάξεων των σημερινών συνταξιούχων, όπως συμβαίνει σήμερα, θα αποταμιεύονται και θα επενδύονται, δημιουργώντας ένα μεγάλο (και διαρκώς ανατροφοδοτούμενο) αποθεματικό κεφάλαιο αποκλειστικά για τη νέα γενιά, που:
· θα διασφαλίζει υψηλότερες μελλοντικές συντάξεις, και,
· δεν θα επηρεάζεται από τις επιπτώσεις που επιφέρει η δημογραφική γήρανση του πληθυσμού στο ασφαλιστικό.
· ενώ, ταυτόχρονα, δεν θίγονται οι συντάξεις των υφιστάμενων συνταξιούχων.
4. Τι ακριβώς αλλάζει με το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης;
· Οι εισφορές επικουρικής ασφάλισης κάθε νέου ασφαλισμένου θα μπαίνουν στον ατομικό του "κουμπαρά" και θα επενδύονται (αντί να χρησιμοποιούνται για την πληρωμή των σημερινών συντάξεων).
· Ενισχύεται η διαφάνεια. Ο ασφαλισμένος θα βλέπει στον "ατομικό" του κουμπαρά τις ασφαλιστικές εισφορές που έχουν καταβληθεί από τον εργοδότη ή τον ίδιο (εφόσον πρόκειται για αυτοαπασχολούμενο). Ανά πάσα στιγμή θα μπορεί να ελέγξει τις αποδόσεις των επενδύσεων που αντιστοιχούν στις εισφορές του, μέσα από την οθόνη του υπολογιστή του ή του κινητού του τηλεφώνου, όπως για παράδειγμα, μπορεί σήμερα να ελέγξει την κίνηση του τραπεζικού του λογαριασμού.
· Όταν ο ασφαλισμένος συνταξιοδοτηθεί θα λαμβάνει επικουρική σύνταξη βασισμένη στο ποσό των εισφορών του και στην απόδοση των επενδύσεών του. Συνεπώς, δεν θα εξαρτάται η επικουρική του σύνταξη από το δημογραφικό, δηλαδή από το πλήθος των εργαζομένων σε σχέση με το πλήθος των συνταξιούχων, αλλά από τις αποδόσεις των επενδύσεων.
5. Η νέα επικουρική ασφάλιση καλύπτει συντάξεις χηρείας και αναπηρίας;
Ναι, η νέα επικουρική έχει ακριβώς τις ίδιες καλύψεις με τη σημερινή. Δηλαδή, μεταβιβάζεται ως σύνταξη χηρείας και εμπεριέχει κάλυψη για τυχόν αναπηρία.
6. Η επικουρική ασφάλιση ιδιωτικοποιείται;
Όχι, η επικουρική ασφάλιση δεν ιδιωτικοποιείται. Το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης παραμένει δημόσιο, ως μέρος του πρώτου πυλώνα ασφάλισης, για τον οποίο το κράτος και συνταγματικά φέρει την πλήρη ευθύνη και εγγυάται για αυτόν.
7. Πώς θα επενδύονται τα χρήματα των εισφορών;
Στο πλαίσιο του νέου συστήματος επικουρικής ασφάλισης θα συσταθεί ένα νέο Δημόσιο Ταμείο, το οποίο θα έχει την αποκλειστική ευθύνη για τη διαχείριση των εισφορών των ασφαλισμένων.
Οι επενδύσεις θα γίνονται σε αυστηρό πλαίσιο ελέγχου και εποπτείας από εποπτικές αρχές, ενώ θα καθορίζεται ανώτατη έκθεση ανά είδος επένδυσης προκειμένου να υπάρχει διασπορά του ρίσκου της αγοράς.
Το Δημόσιο Ταμείο θα μπορεί να συνεργάζεται με διαχειριστές κεφαλαίων. Υπογραμμίζεται ότι οι εισφορές των ασφαλισμένων θα παραμένουν στην ευθύνη και ιδιοκτησία του Δημόσιου Ταμείου. Ασφαλισμένοι και μελλοντικοί συνταξιούχοι θα συμβάλλονται αποκλειστικά με το Δημόσιο Ταμείο, το οποίο θα είναι ο μοναδικός υπεύθυνος απέναντί τους για τη διαχείριση των εισφορών, τις επενδύσεις και την καταβολή των επικουρικών συντάξεων.
Η εμπειρία άλλων χωρών δείχνει ότι μακροπρόθεσμα -και η ασφάλιση έχει μακροπρόθεσμο ορίζοντα, καθώς δίνονται εισφορές σήμερα για λήψη σύνταξης σε 30-40 χρόνια – τα κεφαλαιοποιητικά συστήματα εξασφαλίζουν υψηλότερες συντάξεις από το σημερινό (διανεμητικό) σύστημα επικουρικής ασφάλισης.
– Το Διοικητικό Συμβούλιο του νέου Ταμείου θα αποτελείται από άτομα υψηλού κύρους με μεγάλη επαγγελματική επάρκεια, εμπειρία και γνώση του αντικειμένου. Αντίστοιχα, τα ανώτερα στελέχη του νέου Ταμείου θα επιλέγονται με βάση την επαγγελματική εμπειρία επάρκεια, και γνώση του αντικειμένου
8. Ποιες άλλες χώρες έχουν αντίστοιχα συστήματα ασφάλισης;
Σχεδόν όλες οι προηγμένες χώρες έχουν αναπτύξει κεφαλαιοποιητικά συστήματα ασφάλισης, είτε μέσω του δεύτερου πυλώνα (Επαγγελματικά Ταμεία) είτε μέσω του Δημόσιου Πυλώνα (π.χ. Σουηδία και Δανία).
Το μοντέλο ασφάλισης στη Σουηδία έχει πολλές ομοιότητες με το σύστημα που σχεδιάζουμε.
· Οι χώρες με τα πιο αναπτυγμένα κεφαλαιοποιητικά συστήματα ασφάλισης είναι οι χώρες που φημίζονται για το κοινωνικό τους κράτος (Δανία, Ολλανδία, Σουηδία, Καναδάς, Φινλανδία).
9. Οι επικουρικές συντάξεις των τωρινών συνταξιούχων θα μειωθούν;
Όχι. Οι σημερινές επικουρικές συντάξεις δεν επηρεάζονται από το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης. Ούτε οι κύριες συντάξεις επηρεάζονται από το νέο σύστημα.
10. Τι αλλάζει για τους σημερινούς εργαζομένους που παραμένουν στο υφιστάμενο σύστημα Επικουρικής Ασφάλισης;
Τίποτα. Ο τρόπος υπολογισμού των επικουρικών συντάξεων των σημερινών εργαζομένων που παραμένουν στο υφιστάμενο σύστημα επικουρικής ασφάλισης θα παραμείνει ως έχει.
Περίγραμμα του νέου συστήματος
Η ανάγκη για τη δημιουργία ενός νέου συστήματος επικουρικής ασφάλισης κεφαλοποιητικού χαρακτήρα – κατ’ αντιστοιχία των συστημάτων συμπληρωματικής ασφάλισης που υπάρχουν σε όλες τις αναπτυγμένες αλλά και σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες Ευρώπης – προκύπτει κυρίως από τη δημογραφική γήρανση του πληθυσμού. Επιπρόσθετα, το υφιστάμενο σύστημα δεν βοηθά στην ανάπτυξη της οικονομίας και αντιμετωπίζει την καχυποψία των νεότερων γενεών.
Το νέο σύστημα Επικουρικής Ασφάλισης αφορά:
-Τους νέους μισθωτούς δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας
-Τους νέους αυτοαπασχολούμενους που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας και απασχολούνται σε κλάδους στους οποίους σήμερα είναι υποχρεωτική η επικουρική ασφάλιση (π.χ. μηχανικοί, δικηγόροι), και
– Σε εθελοντική βάση, όλους τους υφιστάμενους εργαζομένους (μισθωτούς και αυτοαπασχολούμενους) ηλικίας έως 35 ετών.
