Η ρωσική και η βρετανική αυτοκρατορία πολέμησαν στο Αφγανιστάν τον 19ο αιώνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ενωση τον 20ό. Καθώς οι Ταλιμπάν ξαναπαίρνουν τα ηνία στη στρατηγικής σημασίας περίκλειστη χώρα, στο νέο Μεγάλο Παιχνίδι, το Πακιστάν έχει τον έλεγχο με τη σύμμαχό του Κίνα να επιδιώκει να εδραιώσει τη θέση του στην περιοχή.
Το Πακιστάν έχει ισχυρούς δεσμούς με τους Ταλιμπάν και έχει κατηγορηθεί ότι υποστήριξε την ισλαμιστική οργάνωση κατά της υπό τις ΗΠΑ αφγανικής κυβέρνησης της Καμπούλ. Το Ισλαμαμπάντ αρνείται τις κατηγορίες. Όταν οι Ταλιμπάν κατέλαβαν αμαχητί την αφγανική πρωτεύουσα την περασμένη εβδομάδα, ο Πακιστανός πρωθυπουργός Ίμραν Χαν δήλωσε ότι οι Αφγανοί «έσπασαν τις αλυσίδες της σκλαβιάς».
Σύμφωνα με δημοσιεύματα, στις συνομιλίες που διεξάγουν οι ταλιμπάν για να αποφασισθεί το μοντέλο διακυβέρνησης του Αφγανιστάν εμπλέκονται και πακιστανοί αξιωματούχοι.
Η Κίνα δεν έχει παρελθόν ανάμειξης στο Αφγανιστάν. Αλλά έχει ισχυρή συμμαχία με το Πακιστάν. Τείνει κλάδο ελαίας προς τους ταλιμπάν, προσηλωμένη στον αναξιοποίητο ορυκτό πλούτο του Αφγανιστάν και ειδικότερα στα μεγάλα αποθέματα λιθίου, απαραίτητου στην βιομηχανία των ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Η Κίνα επιδιώκει επίσης να ενισχύσει την ασφάλεια του μοναδικού στενού αυτοκινητοδρόμου που ενώνει την Κίνα με το Πακιστάν μέσα από τα όρη Καρακορούμ.
Και έπειτα είναι η Ινδία – ο μεγάλος εχθρός του Πακιστάν – που βρίσκεται σε στρατιωτική διένεξη με την Κίνα γύρω από τα διαφιλονικούμενα σύνορά τους εδώ και περισσότερο έναν χρόνο. Η Ινδία ήταν από τους βασικούς υποστηρικτές του προηγούμενου καθεστώτος της Καμπούλ και, καθώς Πακιστάν και Κίνα προχωρούν τα πιόνια τους προς το νέο υπό τους ταλιμπάν καθεστώς, η νευρικότητα του Νέου Δελχί αυξάνεται.
Για την προσέγγιση του καθεστώτος των ταλιμπάν, το Πεκίνο προβάλλει ως κύριο στόχο την προστασία της δυτικής κατά πλειονότητα μουσουλμανικής επαρχίας Σιντζιάνγκ από τους αντάρτες του Ισλαμικού Κινήματος του Τουρκεστάν, οι οποίοι μπορεί να αναζητήσουν καταφύγιο στο έδαφος του Αφγανιστάν.
«Την ώρα που το Πακιστάν μπορεί να σκέφτεται να χρησιμοποιήσει την διείσδυσή του στο Αφγανιστάν κατά της Ινδίας, αυτό δεν ισχύει αναγκαστικά και για την Κίνα», λέει ο Τζανγκ Λι, καθηγητής Νοτιοασιατικών Σπουδών στο Sichuan University.
«Βασική επιδίωξη της Κίνας τώρα είναι η εγκαθίδρυση πολυμερούς, μετριοπαθούς καθεστώτος από τους ταλιμπάν, έτσι ώστε η τρομοκρατία να μην διαχυθεί προς το Σιντζιάνγκ και την ευρύτερη περιοχή. Οτιδήποτε πέραν αυτού μένει να το δούμε».
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ ισχυρίζεται ότι το Ισλαμικό Κίνημα του Τουρκεστάν δεν υφίσταται πλέον ως επίσημη οργάνωση και ότι είναι ένα πρόσχημα που η Κίνα χρησιμοποιεί για την καταστολή ποικίλων μουσουλμανικών εθνοτικών ομάδων, ανάμεσά τους και οι Ουιγούροι του Σιντζιάνγκ.
Η Κίνα προσφέρει την προοπτική τριών στοιχείων που χρειάζονται οι ταλιμπάν για να κυβερνήσουν το Αφγανιστάν: διπλωματική αναγνώριση, υποδομές και οικονομική βοήθεια, λέει ο Μπράχμα Τσελάνι, καθηγητής Στρατηγικών Σπουδών στο Centre for Policy Research του Νέου Δελχί.
«Μία οπορτουνιστική Κίνα είναι βέβαιο ότι θα εκμεταλλευθεί τις εξελίξεις για να διεισδύσει στρατηγικά στο πλούσιο σε ορυκτούς πόρους Αφγανιστάν και να εμβαθύνει την ιδείσδυσή της στο Πακιστάν, το Ιράν και την Κεντρική Ασία».
Δυσάρεστες αναμνήσεις
Στο Πακιστάν, υπήρξε μεγάλος ενθουσιασμός με την αμηχανία της Ινδίας έπειτα από τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν, λέει ο Ραζά Αχμεντ Ρουμί, πολιτικός σχολιαστής, που διδάσκει στο Ithaca College της Νέας Υόρκης. Οι δύο χώρες έχουν πολεμήσει τρεις πολέμους από την ανεξαρτησία τους το 1947.
«Οι πανηγυρισμοί στο Πακιστάν, που αποτυπώθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στις τηλεοπτικές οθόνες, συνδέονται με την διάλυση της ινδικής επιρροής, καθώς πολιτικοί κύκλοι θεωρούσαν τους στενούς δεσμούς του αφγανιού προέδρου Ασράφ Γάνι με την Ινδία απειλή.
Η Ινδία έχει δυσάρεστες αναμνήσεις από την προηγούμενη περίοδο διακυβέρνησης των ταλιμπάν και τους στενούς δεσμούς τους με το Πακιστάν.
Ενδεικτικά, αεροσκάφος της Indian Airlines καταλήφθηκε με αεροπειρατεία το 1999 και τελικά προσγειώθηκε στην Κανταχάρ στο νότιο Αφγανιστάν. Το Νέο Δελχί αναγκάσθηκε να απελευθερώσει τρεις πακιστανούς τρομοκράτες από τις ινδικές φυλακές με αντάλλαγμα την επιστροφή των επιβατών. Οι ταλιμπάν επέτρεψαν στους αεροπειρατές και στους τρεις τρομοκράτες να επιστρέψουν στο Πακιστάν.
Η σημερινή μας θέση είναι η θέση της προσαρμογής στην πραγματικότητα. Πρέπει να παίξουμε ένα μακροχρόνιο παιγνίδι στο Αφγανιστάν. Δεν έχουμε κοινά σύνορα, αλλά έχουμε συμφέροντα εκεί», δηλώνει ο Ζαγιάντ Πρασάντ, πρώην πρεβσυτής της Ινδίας στην Καμπούλ.
Τον περασμένο χρόνο, καθώς οι ταλιμπάν αναδύθηκαν ως κυρίαρχη δύναμη και διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα των ΗΠΑ ξεκίνησαν στην Ντόχα, ινδοί διπλωμάτες είχαν ανοικτή γραμμή μαζί τους, έγινε γνωστό από διπλωματικές πηγές στο Νέο Δελχί.
«Μιλάμε με όλες τις ενδιαφερόμενες πλευρές», δήλωσε ένα από τους ινδούς διπλωμάτες, χωρίς να προχωρήσει σε λεπτομέρειες για τις συνομιλίες. Υπάρχει κριτική στην Ινδία ότι το Νέο Δελχί έβαλε όλα τα αυγά στο καλάθι της κυβέρνησης Γάνι όταν οι ΗΠΑ ξεκίνησαν συνομιλίες με τους ταλιμπάν και ότι καθυστέρησε πολύ.
«Δουλειά μας είναι να τους πείσουμε να μας αποδεχθούν»
Ωστόσο, η Ινδία ως σημαντικός οικονομικός παράγοντας , μπορεί να είναι ελκυστική για τους ταλιμπάν, οι οποίοι θα επιδιώξουν να αποφύγουν την υπερεξάρτηση από την Κίνα, λέει.
Η Ινδία τρέχει αναπτυξιακά προγράμματα σε κάθε μία από τις 34 επαρχίες του Αφγανιστάν, μικρά και μεγάλα, ανάμεσά τους η ανέγερση του κτιρίου του κοινοβουλίου στην Καμπούλ, στο οποίο εισέβαλαν οι ταλιμπάν την περασμένη εβδομάδα.
Η Μίρα ΜακΝτόναλντ, συγγραφέας τριών βιβλίων για την Νότια Ασία και πρώην δημοσιογράφος του Reuters θεωρεί ότι οι εξελίξεις αποτελούν πισωγύρισμα για την Ινδία, αλλά δεν είναι το τέλος του παιγνιδιού για το Νέο Δελχί.
«Δεν είναι η επανάληψη του παρελθόντος. Ολοι θα είναι πολύ πιο προσεκτικοί αυτή την φορά για να μην αφήσουν την ισλαμική τρομοκρατία στο Αφγανιστάν να εκραγεί όπως συνέβη πριν από την 11η Σεπτεμβρίου».
«Επιπλέον, η Ινδία είναι πολύ περισσότερο ισχυρή οικονομικά από το Πακιστάν».
«Στέλεχος των ταλιμπάν δήλωσε στο Reuters ότι το φτωχό Αφγανιστάν έχει ανάγκη την βοήθεια των χωρών της περιοχής, και του Ιράν, καθώς και των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας.
«Περιμένουμε από αυτούς να μας βοηθήσουν, να στηρίξουν τον λαό μας, κυρίως τον τομέα της υγείας και ειδικά τον επιχειρηματικό τομέα και τον τομέα των ορυκτών πόρων», δήλωσε ο Ουαχιντουλάχ Χασίμι, που βρίσκεται κοντά στους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων των ταλιμπάν. «Δουλειά μας είναι να τους πείσουμε να μας αποδεχθούν».
