Οι οικονομικές προτεραιότητες του νέου προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν εξετάζονται στο εβδομαδιαίο δελτίο οικονομικών εξελίξεων της Alpha Bank.
Η αδυναμία ελέγχου της Γερουσίας και ο βαθμός ελευθερίας στην άσκηση οικονομικής πολιτικής
Ο Joe Biden έχει πλέον τις απαραίτητες ψήφους για να εκλεγεί ως ο 46ος πρόεδρος των ΗΠΑ από το Κολέγιο των Εκλεκτόρων (Electoral College), ενώ το Δημοκρατικό κόμμα θα συνεχίσει να διατηρεί τον έλεγχο της Βουλής των Αντιπροσώπων. Οι Δημοκρατικοί, ωστόσο, πιθανώς δεν θα αποκτήσουν τον έλεγχο της Γερουσίας, γεγονός που σημαίνει ότι οι δυνατότητες πλήρους εφαρμογής της πολιτικής που θέλει να ακολουθήσει ο νέος πρόεδρος περιορίζονται σε κάποιο βαθμό.
Ο νέος πρόεδρος θα κληθεί να αντιμετωπίσει έναν μακρύ κατάλογο προκλήσεων, ξεκινώντας από τη βελτίωση της πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη και τον έλεγχο των δαπανών της, μέχρι την αντιμετώπιση των εμπορικών εντάσεων με την Κίνα. Ωστόσο, η σημαντικότερη και η πιο άμεση πρόκληση θα είναι η διαχείριση της κρίσης που έχει προκαλέσει η εξάπλωση της νόσου COVID-19, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής της επίπτωσης.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, μέχρι τις 11 Νοεμβρίου, είχαν καταγραφεί στις ΗΠΑ περίπου 9,9 εκατομμύρια κρούσματα COVID-19, ενώ περισσότερα από 236 χιλιάδες άτομα είχαν χάσει τη ζωή τους. Η σφοδρότητα της πανδημίας COVID-19 έχει επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό τη δημοσιονομική θέση των ΗΠΑ, γεγονός που αποτυπώθηκε στη διόγκωση του ελλείμματος του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού στο ιστορικά υψηλό επίπεδο των 3,1 τρισ. δολαρίων ΗΠΑ (Congressional Budget Office-Monthly Budget Review, November 2020), για το οικονομικό έτος 2020 που έληξε τον περασμένο Σεπτέμβριο. Σημειώνεται ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα του 2020 αντιστοιχούσε με το 14,9% του ΑΕΠ, έναντι 4,6% το 2019 και 3,8% το 2018.
Άμεση προτεραιότητα του νέου προέδρου ο περιορισμός εξάπλωσης της πανδημίας
Με δεδομένη την κατάσταση που έχει προκληθεί από την πανδημική κρίση στις ΗΠΑ, θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι ο Joe Biden θα θέσει ως πρώτη πολιτική προτεραιότητα τον περιορισμό εξάπλωσης της πανδημίας COVID-19, μεταθέτοντας σε μεταγενέστερο χρόνο τις φορολογικές μεταρρυθμίσεις και τα έργα υποδομών που προανήγγειλε στην προεκλογική του εκστρατεία.
Σημειώνεται ότι ο νέος πρόεδρος έχει δεσμευτεί να προωθήσει πολιτικές σχετικά με τις υποδομές, τις κατασκευές και την ιατρική περίθαλψη, αντιστρέφοντας ορισμένες φορολογικές ελαφρύνσεις που ωφελούν δυσανάλογα τις επιχειρήσεις και τους πλούσιους ιδιώτες. Όσον αφορά στο "σχέδιο δράσης" του Joe Biden για την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19, αυτό στηρίζεται σε επτά σημεία.
Ειδικότερα, το σχέδιο περιλαμβάνει την υποχρεωτική χρήση μάσκας, την ευρεία διαθεσιμότητα δωρεάν τεστ ανίχνευσης της νόσου COVID-19, τη διάθεση 25 δισ. δολαρίων ΗΠΑ για την παραγωγή και τη διανομή εμβολίων κατά της νόσου, την πλήρη ανάπτυξη και λειτουργία των απαραίτητων προμηθειών υγειονομικού υλικού, προσωπικού και εγκαταστάσεων, καθώς και την επαναφορά της χώρας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ).
Επιπρόσθετα, ο νέος πρόεδρος, πριν λίγες ημέρες, ανακοίνωσε τη δημιουργία μιας ομάδας καταξιωμένων επιστημόνων και ειδικών επί θεμάτων δημόσιας υγείας, η οποία θα τον συμβουλεύει για τους χειρισμούς του, στο επιδημιολογικό επίπεδο. Στο οικονομικό επίπεδο, αναμένεται να συνεχιστούν από την πλευρά του Joe Biden τα μέτρα ανακούφισης που ίσχυσαν το προηγούμενο διάστημα, όπως άμεσες πληρωμές σε νοικοκυριά, ομοσπονδιακά επιδόματα ανεργίας, στήριξη σε μικρές επιχειρήσεις, καθώς και σε ομοσπονδιακές και τοπικές κυβερνήσεις που αντιμετωπίζουν προβλήματα άμεσης ρευστότητας.
Φορολογικές μεταρρυθμίσεις υπό το πρίσμα της "δίκαιης κατανομής" του φορολογικού βάρους
Η πολιτική του νέου Προέδρου χαρακτηρίζεται από τις κάτωθι σημαντικές φορολογικές μεταρρυθμίσεις:
– Επαναφορά του ανώτατου φορολογικού συντελεστή για τα πλέον υψηλά εισοδήματα στο 39,6%, από 37%.
– Αύξηση του φορολογικού συντελεστή των εταιρικών κερδών στο 28%, από 21%.
– Αύξηση του φορολογικού συντελεστή στα κέρδη κεφαλαίου σε 40%, για όσους έχουν ετήσια εισοδήματα άνω του 1 εκατ. δολαρίων ΗΠΑ.
– Ελάχιστος φόρος 15% επί των εταιρικών κερδών για επιχειρήσεις με καθαρά έσοδα άνω των 100 εκατ. δολαρίων ΗΠΑ.
– Καμία νέα φορολογική επιβάρυνση για εισοδήματα κάτω από 400.000 δολάρια ΗΠΑ ετησίως.
Οι φορολογικές προτάσεις Biden εκτιμάται ότι θα αποδώσουν έσοδα ύψους περίπου 2,8 τρισ. δολαρίων ΗΠΑ, κατά το διάστημα 2021-2030, καθώς θα αυξήσουν τους φόρους κυρίως στα φυσικά πρόσωπα με υψηλό εισόδημα, ενώ θα καταστήσουν προοδευτικότερο το φορολογικό κώδικα. Οι προτεινόμενες φορολογικές αυξήσεις που θα επιβληθούν σε πλούσιους ιδιώτες και επιχειρήσεις, στο πλαίσιο της αρχής της διανεμητικής δικαιοσύνης, αναμένεται να βρει υποστηρικτές στο δημόσιο διάλογο, καθώς η πανδημία έχει επιδεινώσει την εισοδηματική ανισότητα σε όλο τον κόσμο.
Στόχος του νέου προέδρου είναι να αναστραφούν οι υπερβολές στη μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων που εισήγαγε ο πρόεδρος Trump, να μειωθούν τα κίνητρα για τη χρήση εξωχώριων (Offshore) εταιρειών, να αποτραπεί η φοροδιαφυγή και να εξασφαλιστεί ότι οι εταιρείες πληρώνουν το φορολογικό μερίδιο που τους αναλογεί. Στο πλαίσιο περιορισμού της χρήσης εξωχώριων εταιρειών, προτείνεται η αύξηση του φορολογικού συντελεστή επί των κερδών που επιτυγχάνουν οι θυγατρικές εταιρειών των ΗΠΑ, στο 21%.
Ωστόσο, η εξέλιξη της πανδημίας COVID-19 μπορεί να θέσει εμπόδια στις προθέσεις του νέου προέδρου, καθώς μια αύξηση της φορολογίας σε λάθος χρονική στιγμή μπορεί να λειτουργήσει ανασταλτικά στην οικονομική ανάκαμψη. Αξίζει να επισημανθεί ότι οι προτεινόμενες φορολογικές προτάσεις θα πρέπει να τύχουν της έγκρισης της Γερουσίας.
Όμως, όπως ήδη αναφέρθηκε, ο έλεγχος της Γερουσίας δεν είναι δεδομένος, καθώς σε ορισμένες πολιτείες δεν έχουν κριθεί τα αποτελέσματα, ενώ, στην πολιτεία της Georgia, θα υπάρξουν επαναληπτικές εκλογές που θα διεξαχθούν στις 5 Ιανουαρίου 2021. Εάν οι Ρεπουμπλικάνοι διατηρήσουν έστω και οριακή πλειοψηφία, είναι πιθανό να αντισταθούν στις προσπάθειες αλλαγής του φορολογικού νόμου του προέδρου Trump, ενώ δεν αποκλείεται να είναι περισσότερο επιφυλακτικοί σχετικά με τον αντίκτυπο των φορολογικών αυξήσεων στα υψηλότερα εισοδηματικά στρώματα.
Κλιματική αλλαγή και διεθνές εμπόριο
Ο νέος πρόεδρος έχει εκφράσει την επιθυμία να εργαστεί για να αποκαταστήσει τις παραδοσιακές διεθνείς συμμαχίες και να εμπλακεί ξανά σε ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή και το πολυμερές εμπορικό σύστημα, με συμβολή εργατικών συνδικάτων και περιβαλλοντικών οργανώσεων. Ο Joe Biden έχει μια διαφορετική προσέγγιση από τον προκάτοχό του για τη μεγαλύτερη μεσοπρόθεσμη έως μακροπρόθεσμη παγκόσμια πρόκληση του πλανήτη, την κλιματική αλλαγή. Ο Biden επιθυμεί η οικονομία των ΗΠΑ να παύσει την εξάρτησή της από το πετρέλαιο και η χώρα να επανέλθει στη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, την οποία εγκατέλειψε επίσημα στις 4 Νοεμβρίου 2020.
Στο πλαίσιο αυτό, σχεδιάζει η νέα ομοσπονδιακή κυβέρνηση να επενδύσει τουλάχιστον 1,7 δισ. δολάρια ΗΠΑ, σε διάστημα 10 ετών, σε τεχνολογίες καθαρής ενέργειας, προκειμένου να επιτύχει τους στόχους για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ οι ΗΠΑ να γίνουν ουδέτερες ως προς τη χρήση άνθρακα μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2030.
Ο νέος πρόεδρος έχει αναφερθεί πολύ συχνά στην έννοια του "δίκαιου εμπορίου" και έχει επισημάνει την ανάγκη επιστροφής σε ένα περισσότερο ελεύθερο εμπορικό περιβάλλον, με κανόνες που δίνουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε νέες αγορές για τα αμερικανικά αγαθά και τις υπηρεσίες.
Όσον αφορά στη σχέση των ΗΠΑ με την Κίνα, παρόλο που ήταν επικριτικός για την επιβολή των δασμών, στην περίοδο του προκατόχου του, δεν έχει υπάρξει κάποια αναφορά εκ μέρους του για το αν θα καταργήσει δασμούς ή για το αν η κυβέρνησή του θα κάνει παραχωρήσεις σε θέματα όπως η πνευματική ιδιοκτησία, οι επιδοτήσεις και η στήριξη κρατικών βιομηχανιών. Άλλωστε τα σχέδια "Made in America" και "Build Back Better" που θέλει να εφαρμόσει ο Biden υποδηλώνουν ότι ο εκλεγμένος πρόεδρος είναι υπέρ των πολιτικών που ενθαρρύνουν την τόνωση της μεταποιητικής δραστηριότητας στις ΗΠΑ και τη μείωση της εμπορικής εξάρτησης από αλλοδαπούς προμηθευτές.
Η αξιολόγηση των οικονομικών προτάσεων (Bidenomics)
Στοχεύοντας στην αναζωογόνηση της οικονομίας, ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ θα επιζητήσει ένα νέο κρατικό πακέτο τόνωσης της οικονομίας συνολικής αξίας 2-3 τρισ. δολαρίων ΗΠΑ (11%-15% του ΑΕΠ), το οποίο θα δίνει έμφαση στις επενδύσεις για την κρατική έρευνα και την καινοτομία (η έρευνα και η καινοτομία έχει μειωθεί από 1,5% του ΑΕΠ το 1960, σε 0,7% σήμερα), στις υποδομές, στις κατασκευές, στις αλυσίδες εφοδιασμού και στην καθαρή ενέργεια.
Με το πακέτο "Made in America" του Biden αναμένεται να δημιουργηθούν εκατομμύρια θέσεις εργασίας, θα υπάρξουν επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, θα δοθεί έμφαση στην επιστροφή σε τοπικές αλυσίδες εφοδιασμού, η ανάγκη των οποίων καταγράφηκε έντονα την περίοδο της πανδημίας COVID-19.
Ο 46ος πρόεδρος θα κληθεί να βρει λύση σε μερικά από αυτά, ως ένας ικανός διαχειριστής που πιστεύει στα θεσμικά όργανα, καθώς αρκετά εκατομμύρια Αμερικανών αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της μακροχρόνιας ανεργίας και πολλές μικρές επιχειρήσεις βρίσκονται πολύ κοντά στην πτώχευση. Παράλληλα με την άρση των αυστηρών περιορισμών στη μετανάστευση, θα προσπαθήσει να αυξήσει το βιοτικό επίπεδο με τη διαμόρφωση του ελάχιστου ωρομισθίου στα 15 δολ. ΗΠΑ και την κοινωνική κινητικότητα μέσω μεγαλύτερων δαπανών στην εκπαίδευση, στην υγειονομική περίθαλψη και στη στέγαση.
Οι αυξήσεις της φορολογίας και των δημοσίων δαπανών που θέλει να εισαγάγει ο νέος πρόεδρος δεν αξιολογούνται ως υπερβολικές. Ωστόσο, υποδηλώνουν ένα μέτρια μεγαλύτερο κράτος, ενώ βρίσκονται στην κατεύθυνση της αντιμετώπισης των χρόνιων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ. Οι πολιτικές που τελικά θα κατορθώσει να εφαρμόσει ο νεοεκλεγείς πρόεδρος θα είναι συνάρτηση των πολιτικών συσχετισμών που θα επικρατήσουν στο Κογκρέσο.
