Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ), τα μέτρα που έλαβαν η ΕΕ και τα κράτη μέλη της στην πρώτη φάση της πανδημίας για την αντιμετώπιση του οικονομικού αντικτύπου της συνέβαλαν στη διάσωση θέσεων εργασίας και επιχειρήσεων.
Ωστόσο, οι ελεγκτές διαβλέπουν επίσης τον κίνδυνο διεύρυνσης του οικονομικού χάσματος μεταξύ των κρατών μελών, λόγω του ανομοιογενούς αντικτύπου της πανδημίας στα κράτη μέλη και των διαφορών στην ικανότητά τους να στηρίξουν τις οικονομίες τους.
Επίσης, βλέπουν την προτεινόμενη χρηματοδοτική απόκριση της ΕΕ στην κρίση ως ευκαιρία να προαχθούν οι ενωσιακές προτεραιότητες και να αναζητηθούν τρόποι ενίσχυσης μακροπρόθεσμα του οικονομικού συντονισμού μεταξύ των κρατών μελών. Ταυτόχρονα, οι ελεγκτές επισημαίνουν τους κινδύνους και τις προκλήσεις που σχετίζονται με την υλοποίηση και τον συντονισμό των μέτρων αυτών.
Ως απάντηση στον οικονομικό κλυδωνισμό που προκάλεσε η πανδημία της COVID-19, τα κράτη μέλη ενέκριναν ευρύ φάσμα δημοσιονομικών μέτρων για να στηρίξουν τις οικονομίες τους. Τον Ιούλιο, η αξία των 1 250 μέτρων ανερχόταν σε περίπου 3,5 τρισεκατομμύρια ευρώ ή στο 27 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) της ΕΕ των 27.
Τα καθεστώτα διατήρησης θέσεων εργασίας και η στήριξη ρευστότητας αντιπροσώπευαν το μεγαλύτερο μέρος των μέτρων, τα οποία έχουν μέχρι στιγμής περιορίσει τις απολύσεις.
Ωστόσο, τα εν λόγω εθνικά δημοσιονομικά μέτρα θα αυξήσουν σημαντικά τα δημοσιονομικά ελλείμματα και τα επίπεδα του δημόσιου χρέους των χωρών. Επιπλέον, το μέγεθος και η σύνθεσή τους αντικατοπτρίζουν τον σχετικό πλούτο των κρατών μελών, και όχι το πόσο σοβαρά τα έπληξε η κρίση. Οι ελεγκτές προειδοποιούν επίσης για τους κινδύνους οικονομικής απόκλισης και στρέβλωσης των όρων ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών μελών.
«Τα μέτρα των κρατών μελών για την αντιμετώπιση της κρίσης διέσωσαν θέσεις εργασίας και επιχειρήσεις, αναπόφευκτα όμως οδηγούν σε αύξηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Διαβλέπουμε τον κίνδυνο αυτό να περιορίσει τα επόμενα έτη την οικονομική σύγκλιση», δήλωσε η Ildikó Gáll-Pelcz, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδια για την επισκόπηση.
«Μια πρόκληση που θα αντιμετωπίσει η διακυβέρνηση της ΕΕ είναι η επάνοδος στους κείμενους δημοσιονομικούς κανόνες ή ο σχεδιασμός νέων χωρίς να παρεμποδίζεται η ανάκαμψη ή η βιωσιμότητα του χρέους μετά την πανδημία».
Η ΕΕ ανταποκρίθηκε αναπτύσσοντας ταχέως ένα πλαίσιο ευέλικτου οικονομικού συντονισμού. Τα κράτη μέλη είχαν έτσι τη δυνατότητα να μετριάσουν τον αντίκτυπο της αναδυόμενης οικονομικής κρίσης μέσω φορολογικών κινήτρων, προσωρινών κρατικών ενισχύσεων και αναστολής των δημοσιονομικών ανώτατων ορίων (η "ρήτρα διαφυγής"). Η ΕΕ κινητοποίησε επίσης διαθέσιμους πόρους και δημιούργησε νέα δίχτυα ασφαλείας για τις επιχειρήσεις, τις κυβερνήσεις και τους εργαζόμενους. Ωστόσο, μέχρι τα τέλη Αυγούστου του 2020 δεν είχαν εκταμιευθεί σημαντικά ποσά.
Επιπλέον, τον Ιούλιο του 2020, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε στην υλοποίηση του ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ προγράμματος "Next Generation EU", για τη στήριξη της επιστροφής σε βιώσιμη και ανθεκτική ανάκαμψη. Ως εκ τούτου, μαζί με τον προϋπολογισμό της για την επόμενη επταετία, η χρηματοδοτική στήριξη της ΕΕ θα ανέλθει σε 1,8 τρισεκατομμύρια ευρώ. Ωστόσο, οι ελεγκτές προειδοποιούν ότι δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι τα μέτρα αυτά θα τονώσουν τη βιώσιμη ανάπτυξη και θα ενισχύσουν τη σύγκλιση μεταξύ των κρατών μελών. Η αποτελεσματικότητα της στήριξης θα εξαρτηθεί σε καθοριστικό βαθμό από το πόσο καλά αντιμετωπίζει τον πραγματικό αντίκτυπο της κρίσης και αυξάνει την ικανότητα των κρατών μελών να στηρίξουν τις οικονομίες τους και να εφαρμόσουν τα νέα μέτρα κατά τον ενδεδειγμένο τρόπο.
Γενικές πληροφορίες
Το ΑΕΠ της ΕΕ των 27 προβλέπεται να συρρικνωθεί κατά 7,4 % το 2020 και ενδεχομένως να μην επανέλθει το 2021 στα προ κρίσης επίπεδα, με κίνδυνο να αυξηθούν σημαντικά οι περιπτώσεις αφερεγγυότητας και οι απώλειες θέσεων εργασίας. Το 2020, αναμένεται ότι κανένα σχεδόν από τα 27 κράτη μέλη δεν θα διατηρήσει το έλλειμμά του κάτω από το όριο του 3 % του ΑΕΠ.
Σήμερα, το ΕΕΣ δημοσίευσε την επισκόπηση 6/20 με τίτλο "Κίνδυνοι, προκλήσεις και ευκαιρίες στο πλαίσιο της απόκρισης της ΕΕ στην κρίση της COVID-19 σε επίπεδο οικονομικής πολιτικής", η οποία είναι επί του παρόντος διαθέσιμη στα αγγλικά στον ιστότοπο eca.europa.eu και σύντομα θα είναι διαθέσιμη και σε άλλες γλώσσες. Τον Ιανουάριο του 2021, θα δημοσιεύσει επισκόπηση της απόκρισης της ΕΕ σε επίπεδο δημόσιας υγείας για την αντιμετώπιση της νόσου COVID-19. Το ΕΕΣ αποφάσισε να δρομολογήσει και τις δύο επισκοπήσεις την άνοιξη του 2020 λίγο μετά την εκδήλωση της πανδημίας.
